Rutte en Thorbecke

'Indrukwekkend', is de mening van velen die premier Rutte gisteren om 19 uur op tv zijn televisietoespraak zagen houden. Ik sluit me daarbij graag aan. Indrukwekkend vooral omdat het onze toekomst uiterst onzeker maakt. Die Chinese markten met onhygiënische slachtpartijen - ze zijn al verboden - moeten stoppen!

Rutte staat bekend om zijn veelvuldig en onnodig gebruik van Engelse termen. Toen ik in het begin van de toespraak deze zin hoorde: 'Veel mensen zullen het gevoel herkennen dat we de laatste weken in een achtbaan zitten die steeds sneller lijkt te gaan rijden' wist ik wel gelijk zeker: dat heeft hij zelf niet geschreven. Want dan zou de achtbaan zeker een 'rollercoaster' heten. 

Thorbecke

Opmerkelijk in het beeld vond ik het portret van Thorbecke in de achtergrond. Het viel me gelijk op en ik dacht: jammer, die verwijzing naar het (echte!) liberalisme. Juist nu is het 'boven de partijen staan' meer dan ooit nodig.
Op de Bestuursacademie - bestaat geloof ik niet meer - volgde ik ooit de opleiding GAI, Gemeente administratie 1. Mooie herinneringen aan indrukwekkende docenten gemeenterecht, bestuursrecht. Thorbecke kwam tijdens de opleiding elke dag wel één of meerdere keren voorbij.

In 1839 schreef Thorbecke als hoogleraar het stuk ‘Aanteekeningen op de Grondwet’, zijn eerste bijdrage aan het debat over de grondwet. In 1844 kwam Thorbecke als parlementariër in de Tweede Kamer. Samen met acht geestverwanten (de Negenmannen) schreef hij het initiatief tot herziening van de Grondwet. Hierin pleitten ze voor het invoeren van de ministeriële verantwoordelijkheid en rechtstreekse verkiezingen.

Hoewel de groep veel losmaakte in het land, werd hun voorstel door de Tweede Kamer niet in behandeling genomen. In het revolutiejaar 1848 werden hun ideeën echter serieuzer genomen. Omdat koning Willem II na de val van de Franse monarchie bang was voor zijn positie vroeg hij Thorbecke voorzitter te worden van de door hem ingestelde Grondwetscommissie.

Grondwet

De nieuwe Grondwet bevatte bijna volledig het werk van Thorbecke, gebaseerd op de ideeën van de filosoof Charles Montesquieu (Trias Politica) De nieuwe Grondwet had als voornaamste veranderingen:
- Invoering van de ministeriële verantwoordelijkheid
- Rechtstreekse verkiezingen van de Tweede kamer, de gemeenteraden en de Provinciale Staten.
- Openbaarheid van vergaderingen van de vertegenwoordigende lichamen
- De mogelijkheid om de kamer te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven

De nieuwe grondwet had vooral als gevolg dat de koning aanzienlijk minder te zeggen kreeg. Dit tot woede van Willem III. Het leidde niet alleen tot een conflict met zijn vader, koning Willem II. Willem III zou Thorbecke ook blijven dwarszitten.

Leider kabinet

Hoewel er nog niet zoiets bestond als een minister-president, was Thorbecke als Minister van Binnenlandse zaken wel drie termijnen de leider van het kabinet. De belangrijkste veranderingen onder zijn leiding:

- Het instellen van de Kieswet, de provinciale wet en de gemeentewet 

- Het verbeteren van de infrastructuur door onder meer het graven van het Noordzeekanaal, de Rotterdamse waterweg en uitbreiding van de spoorwegen 

- Het aantal Tweede Kamerleden werd uitgebreid van 72 naar 75
- De wet op het Middelbare onderwijs werd aangenomen, waaruit de HBS is voortgekomen 

- Toelating van meisjes tot de HBS en de universiteit door Aletta Jacobs* als eerste vrouw aan de universiteit van Groningen medicijnen te laten studeren.

Krasje

Rutte dus. Met achter hem het portret van Thorbecke. Die zich in de huidige VVD allerminst zou herkennen, weet ik vrijwel zeker. 

Rutte's toespraak was indrukwekkend. Maar het portret van Thorbecke tegelijk in beeld: dat was een krasje.

Bron: Historiek

* Wij wonen in de Aletta Jacobsstraat: dit spreekt ons dus extra aan.